Chứng khoán cơ sở là tài sản tài chính nhà đầu tư sở hữu trực tiếp, trong khi chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính có giá trị phụ thuộc vào tài sản cơ sở.
Chứng khoán cơ sở là gì?
Chứng khoán cơ sở là loại tài sản tài chính có thể mua bán trực tiếp trên thị trường. Những tài sản này bao gồm cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ và các công cụ tài chính khác. Khi sở hữu chứng khoán cơ sở, nhà đầu tư có quyền hưởng lợi từ sự biến động giá trị của tài sản, nhận cổ tức và tham gia các quyền lợi của cổ đông (đối với cổ phiếu).
Ví dụ, khi một nhà đầu tư mua cổ phiếu của một công ty, họ sở hữu một phần nhỏ của công ty đó. Nếu công ty phát triển tốt, giá cổ phiếu có thể tăng và nhà đầu tư có thể bán để thu lợi nhuận. Nếu công ty chi trả cổ tức, người nắm giữ cổ phiếu cũng nhận được một phần lợi nhuận này.
Chứng khoán phái sinh là gì?
Theo khoản 9 Điều 4 Luật Chứng khoán 2019, chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, bao gồm hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn. Trong đó xác nhận quyền và nghĩa vụ của các bên đối với việc thanh toán tiền hoặc chuyển giao số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai.
Về bản chất, chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính có giá trị phụ thuộc vào chứng khoán cơ sở. Nó không có giá trị nội tại riêng, biến động theo tài sản đại diện.
Sản phẩm chứng khoán phái sinh của DNSE. Ảnh: DNSE
Hiểu đúng để đầu tư hiệu quả
Về quyền sở hữu, nhà đầu tư mua chứng khoán cơ sở có quyền sở hữu tài sản đó. Ví dụ, khi mua cổ phiếu của một công ty, nhà đầu tư trở thành cổ đông và có quyền nhận cổ tức, biểu quyết trong các cuộc họp cổ đông.
Với chứng khoán phái sinh, nhà đầu tư không sở hữu tài sản cơ sở mà chỉ giao dịch hợp đồng dựa trên giá trị tài sản đó. Lợi nhuận được tạo ra từ sự chênh lệch giá, không cần nắm giữ tài sản thực tế.
Về mục đích đầu tư, chứng khoán cơ sở thường được sử dụng để đầu tư dài hạn, tận dụng tăng trưởng của doanh nghiệp hoặc tổ chức phát hành để gia tăng giá trị tài sản theo thời gian. Trong khi chứng khoán phái sinh chủ yếu phục vụ mục đích đầu cơ hoặc phòng ngừa rủi ro. Nhà đầu tư có thể kiếm lời từ sự biến động giá, không cần sở hữu chứng khoán cơ sở, đồng thời có thể sử dụng để giảm rủi ro trong danh mục đầu tư.
Cách thức giao dịch: Chứng khoán cơ sở được mua bán trực tiếp trên các sàn theo mức giá thị trường. Nhà đầu tư đặt lệnh mua bán qua công ty chứng khoán và sở hữu tài sản sau khi hoàn tất. Chứng khoán phái sinh giao dịch thông qua hợp đồng có điều khoản xác định trước về giá trị tài sản cơ sở. Các giao dịch này diễn ra trên thị trường phái sinh – nơi nhà đầu tư có thể thực hiện mua hoặc bán hợp đồng không cần nắm giữ tài sản thực.
Đối với thời hạn nắm giữ, chứng khoán cơ sở không có ngày đáo hạn, nhà đầu tư có thể giữ tài sản thời gian tùy thích, phù hợp với những người muốn đầu tư dài hạn và chờ đợi giá trị tài sản tăng trưởng theo thời gian. Ngược lại, chứng khoán phái sinh thường có thời gian đáo hạn, yêu cầu nhà đầu tư phải thực hiện thanh toán hoặc đóng hợp đồng vào thời điểm cụ thể. Do đó, chứng khoán phái sinh thường sử dụng trong các chiến lược giao dịch ngắn hạn.
Về rủi ro, chứng khoán cơ sở có mức rủi ro thấp hơn, nhưng vẫn chịu ảnh hưởng từ biến động giá của tài sản. Trường hợp doanh nghiệp kinh doanh không tốt, giá trị cổ phiếu có thể giảm, khiến nhà đầu tư lỗ. Nhưng rủi ro này có thể được kiểm soát nếu đầu tư vào các doanh nghiệp ổn định, có tiềm năng phát triển.
Chứng khoán phái sinh có mức độ rủi ro cao hơn do sử dụng đòn bẩy tài chính, cho phép nhà đầu tư kiểm soát lượng tài sản lớn hơn số vốn bỏ ra. Điều này giúp tăng lợi nhuận nhanh nhưng nguy cơ thua lỗ lớn nếu thị trường không diễn biến theo dự đoán.
Trợ lý ảo Ensa do DNSE phát triển: Ảnh: DNSE
Nên lựa chọn chứng khoán phái sinh hay cơ sở?
Tùy theo khẩu vị rủi ro, nhà đầu tư có thể lựa chọn chứng khoán phái sinh hay cơ sở. Với những người muốn sự ổn định, rủi ro thấp có thể chọn chứng khoán cơ sở như cổ phiếu blue-chip, trái phiếu doanh nghiệp uy tín hoặc quỹ đầu tư.
Ngược lại, những người chấp nhận rủi ro trung bình có thể kết hợp cả hai loại, vừa nắm giữ cổ phiếu đầu tư lâu dài, vừa sử dụng hợp đồng phái sinh để phòng ngừa rủi ro. Đối với nhà đầu tư có khẩu vị rủi ro cao, thích giao dịch nhanh để tìm kiếm lợi nhuận lớn trong ngắn hạn, có thể chọn chứng khoán phái sinh, tham gia các hợp đồng tương lai để tận dụng biến động thị trường và không cần mua cổ phiếu riêng lẻ.
Hiện nay trên thị trường có nhiều công ty cung cấp sản phấm giao dịch chứng khoán phái sinh. Trong đó, Future X của DNSE có nhiều tính năng đổi mới, tối ưu hóa giao dịch. Theo báo cáo của Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX), giải pháp này của DNSE từ top 3 đã vươn lên top 2 thị phần môi giới chứng khoán phái sinh trong quý 4/2024 sau hơn một năm ra mắt.
Future X tích hợp AI thông qua trợ lý ảo Ensa. Ensa có thể thực hiện phân tích kỹ thuật hợp đồng VN30F1M và VN30FM, sử dụng 6 chỉ báo trung bình động và 7 chỉ báo dao động, mang đến cho nhà đầu tư những đánh giá nhanh về xu hướng thị trường, từ đó ra quyết định vị thế long, short.
Lan Anh
Thông báo: Baoangiang.com rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến cũng như bài vở của bạn đọc gần xa. Quý bạn đọc có tin bài muốn cộng tác xin gửi về địa chỉ email: [email protected] hoặc zalo: 0909090909.
Chúng tôi sẽ có nhuận bút tương xứng với chất lượng của bài viết nếu bài viết của Quý đọc giả được chọn để đăng trên trang của chúng tôi. Xin cám ơn!
